The Grand Tourist

september 2019

In de 18de eeuw trekken jonge, welgestelde Europeanen ter bekroning van de opleiding tijdens hun Grand Tour naar Italië en Griekenland. Sommigen stoten zelfs door tot de antieke resten in Turkije en Egypte. Ter plekke laven de onderzoekende geesten zich aan een cultuur die tijdens de Verlichting als maatgevend wordt beschouwd: de klassieke oudheid. Dat is althans de bedoeling.
Sommige Grand Tourists laten zich vereeuwigen voor het betalende en naar nieuws snakkende thuisfront en als herinnering aan een zorgeloos tussenjaar. Bij voorkeur door de schilder Pompeo Battoni in Rome. Die weet precies hoe hij een Grand Tourist op eerbiedwaardige wijze moet neerzetten. Hier is zo’n Grand Tourist.

Op een monumentaal statieportret van tweeënhalve meter hoog wijst een jongeman in vol ornaat doelbewust naar een aantal objecten. Die moeten de toeschouwer imponeren en overtuigen. Het zijn de rekwisieten die Batoni in zijn atelier voor elke Grand Tourist te voorschijn tovert. Wat heeft Batoni zo al klaar liggen voor zijn internationale klanten?

afb. Pompeo Batoni, Portret van een onbekende jongeman, 1760-65
246.7 x 145.7 cm, Metropolitan Museum of Art, NYC. Detail.

Allereerst wat antiquiteiten die naar de klassieke belangstelling van de geportretteerde verwijzen: een reliëf van Antinoüs -de beeldschone minnaar van keizer Hadrianus die tijdens een boottocht op mysterieuze wijze in de Nijl verdween (hoor ik hier Batoni vals lachen?)-, een beeld van Minerva en een armillarium. Een stapeltje reisgidsen mag niet ontbreken, zo ook niet het tweede deel van Homerus’ Odyssee. De schilder zelf vereeuwigt zijn naam als visitekaartje op een aan hem gewijde biografie. Hiermee hoopt Batoni ongetwijfeld een nieuwe lading Grand Tourists te trekken.

Na thuiskomst wacht The Grand Tourist vanwege zijn geboorterecht een belangrijke positie die hij vanzelfsprekend met de opgedane kennis naar behoren zal bekleden. Tegen zijn moeder, zussen en toekomstige echtgenote houdt hij wijselijk de mond over dat wat hij heeft beleefd in het eindstation van de Grand Tour: Venetië, culturele hoofdstad, tourist trap en hét Europese centrum van alles wat god verboden heeft. Tijdens het eindeloos durende carnavalsseizoen gaan de remmen los. The Grand Tourists kunnen zich vrij probleemloos in verklede toestand overgeven aan drank, gokken en prostitutie. Hoe we dat weten? Onder andere door Pietro Longhi die met ogenschijnlijk plezier de duistere wereld van zijn welgestelde tijdgenoten bestudeert, bespioneert, afluistert en

afb. Het Casino (Il Ridotto Pubblico) naar Pietro Longhi (1720-1790), Rijksmuseum.

genadeloos vastlegt op zijn schilderijen, terwijl hij achter hun maskers kijkt. De vaak wellustige liefdestaferelen, zonder verhaal, zonder thema en zonder morele boodschap worden binnen en buiten Venetië gretig verzameld. Iederéén is tenslotte (on)herkenbaar.

Meer weten over de 17de en 18de eeuw?
Volg de cursus Spektakel, revolutie en rede.
start: dinsdagmiddag 1 oktober in Amsterdam
8 hoorcolleges, 265 €
(short course | 4 hoorcolleges | 165 €)

dr. Kathleen Nieuwenhuisen
info@artcontext.nl