Het ideale Venetië

augustus 2021

Dit schilderachtige detail van Caneletto’s Grand Canal uit de jaren 30 van de achttiende eeuw is het Venetië dat we willen zien: geen megalomane cruiseschepen die de horizon verpesten, maar authentieke gondeliers die hun werk doen in alle rust. Zonder een spoor van massatoerisme.

Dat verlangen was ook de Grand Tourist in de achttiende eeuw niet vreemd. En Canaletto (Antonio Canal, 1697-1768) speelde daar handig en bekwaam op in. Door zijn sfeervolle, fotografische weergave van een opgepoetst Venetië wordt hij de leidende man van de Veduta schilderkunst, een genre waarin mooie uitzichten onlosmakelijk verbonden zijn met sfeer en verbeelding. Op Canaletto’s verstilde vedute zijn de luchten altijd blauw, het water schoon en zeegroen, de mensen kleurrijk gekleed en gebouwen, straten en bruggen in onberispelijke staat. Al dat afleidt van de idylle is bewust weggelaten.

Het waren met name de welgestelde Engelse bezoekers van Venetië, die graag met een Canaletto in de koffers terugkeerden van hun Grand Tour of diplomatieke missie. Eenmaal thuis moet het een opbeurend moment zijn geweest om vanuit de luie stoel op te kijken naar een zonnig panorama op de muur, met lichtbewolkte hemel, schilderachtig scheepsverkeer en bekende Venetiaanse monumenten, alle geschilderd in nauwgezet perspectief en fijne details. Precies zo is Canaletto’s Grand Canal bedoeld.

• 

Grand Canal is afkomstig uit een reeks van tenminste twintig gezichten op Venetië van alle dezelfde grootte. Waarschijnlijk zijn ze geschilderd in opdracht van Joseph Smith (1673/74?–1770), die van 1744 tot 1760 Brits consul in Venetië was. Smith bezat een palazzo met uitzicht op het Grand Canal en was als hartstochtelijk kunstverzamelaar ook patroon van Canaletto, die hij vertegenwoordigde. ‘Consul Smith’ stierf op hoge leeftijd in de stad waar hij als jongeman van onbekende afkomst omstreeks 1720 neerstreek en fortuin maakte in het bank- en handelswezen. Wellicht waren al die door hem bestelde Canaletto’s niet alleen voor zijn palazzo bedoeld, maar ook voor verkoop aan de Engelse grand tourists waarop Smith een grote aantrekkingskracht uitoefende.